Blood Cells: రక్తం (Blood) అనేది మానవ శరీరంలో , ఇతర జంతువులలో ప్రవహించే ముఖ్యమైన ద్రవ రూప కణజాలం . ఇది జీవి మనుగడకు అత్యవసరం.మానవ శరీరంలో రక్తం ఏర్పడే ప్రక్రియను హెమటోపోయిసిస్ (Hematopoiesis) అంటారు. ఇది చాలా వరకు ఎముక మజ్జ (Bone Marrow) లో జరుగుతుంది.
రక్తం ఏర్పడే విధానం
1. రక్తం ఏర్పడే ప్రధాన స్థానం
ఎముక మజ్జ (Bone Marrow): మన శరీరంలోని చాలా రక్తం (సుమారు 95% వరకు) ఎముకల లోపల ఉండే మెత్తటి, స్పంజాలాంటి పదార్థమైన ఎముక మజ్జలో తయారవుతుంది.
పెద్దలలో, ఈ ఎముక మజ్జ ప్రధానంగా తుంటి ఎముకలు (నడుము భాగం), పక్కటెముకలు, వెన్నుముక , ఛాతీ ఎముకల్లో ఎక్కువగా ఉంటుంది.
2. రక్త కణాల ఉత్పత్తి
రక్తంలోని అన్ని కణాలు (ఎర్ర రక్త కణాలు, తెల్ల రక్త కణాలు, ప్లేట్‌లెట్‌లు) ఎముక మజ్జలోని హెమటోపోయిటిక్ మూల కణాలు (Hematopoietic Stem Cells - HSCs) అనే ఒకే రకమైన ప్రత్యేకించబడని కణాల నుండి ఉద్భవిస్తాయి.
ఉత్పత్తి ప్రక్రియ:
మూల కణాలు (Stem Cells): మొదట, ఈ మూల కణాలు విభజన చెంది, అపరిపక్వమైన (తక్కువ పరిణతి చెందిన) రక్త కణాలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి.
పరిణతి (Maturation): ఈ అపరిపక్వ కణాలు క్రమంగా విభజన చెందుతూ, పరిణతి చెందుతూ మూడు ప్రధాన రకాల రక్త కణాలుగా మారుతాయి
ఎర్ర రక్త కణాలు
ఉత్పత్తి ప్రక్రియను ఎరిథ్రోపోయిసిస్ (Erythropoiesis) అంటారు.
శరీరంలో ఆక్సిజన్ స్థాయిలు తగ్గినప్పుడు, మూత్రపిండాలు ఎరిథ్రోపోయిటిన్ (Erythropoietin - EPO) అనే హార్మోన్‌ను విడుదల చేస్తాయి.
ఈ EPO హార్మోన్ ఎముక మజ్జను ఉత్తేజపరిచి, ఎర్ర రక్త కణాల ఉత్పత్తిని పెంచుతుంది.ఇవి సుమారు 120 రోజులు జీవిస్తాయి.
తెల్ల రక్త కణాలు
ఉత్పత్తి ప్రక్రియను ల్యూకోపాయిసిస్ (Leukopoiesis) అంటారు.ఇవి మన శరీరంలో రోగ నిరోధక శక్తికి కీలకమైనవి. శరీరంలో ఏదైనా ఇన్ఫెక్షన్ సోకినప్పుడు, వాటితో పోరాడటానికి ఎముక మజ్జ త్వరగా తెల్ల రక్త కణాలను ఉత్పత్తి చేసి రక్తంలోకి విడుదల చేస్తుంది.ప్లేట్‌లెట్‌లు (Platelets / Thrombocytes):
ఎముక మజ్జలోని మెగాకారియోసైట్‌లు (Megakaryocytes) అనే పెద్ద కణాల నుంచి ప్లేట్‌లెట్‌లు చిన్న శకలాలుగా ఏర్పడి రక్తంలోకి విడుదల అవుతాయి.
రక్తం గడ్డ కట్టడంలో ఇవి ముఖ్యపాత్ర పోషిస్తాయి.
3. ప్లాస్మా (Plasma)
రక్తంలోని ద్రవ భాగం ప్లాస్మా. ఇది రక్తం ఏర్పడే ప్రక్రియలో కణాల ఉత్పత్తిలా కాకుండా, ఎక్కువగా నీరు, ప్రోటీన్లు, లవణాలు, చక్కెరలు, కొవ్వులతో కూడిన మిశ్రమంగా ఉంటుంది.
దీని ప్రధాన విధి రక్త కణాలను, పోషకాలను, హార్మోన్లను, వ్యర్థ పదార్థాలను శరీరంలోని వివిధ భాగాలకు రవాణా చేయడం.
